Lo bon companh occitan, Andriu Lagarda

Ai passat una matinada en companhia dels amics d'en Andriu Lagarda, una fèsta per lo mercejar de la seuna òbra bèla : « Los sabents parlarián tres oras sus un teule», mas Andriu Lagarda explica dabans lo cònsol « qu'a pas melhor qu'aquel miralh per se conéisser el ». La jornada èra pensada per Felip Carbona (veire las entrevistas sus costat esquèrra del blòg), e la jornada èra pel ceucle occitan de Carbona, qu’en Andriu Lagarda n'es estat annadas e annadas lo president.

La matinada èra la tresena partida de la jornada, ai poscut participar sens qu'al primièr terç. Èra çaquelà pro instructiu. Es pietadós que cap estudiant de l'universitat de Tolosa, Montpelhièr, Bordèu o Pau aguèsse poscut venir ausir. Nimai un elegit local, d'aglomeracion o de la region administrativa francesa actuala de Miègdia-Pirinèus. Èra una matinada pedagogica que digun a filmat sancièr coma professionals o sábon far. I aurà çaquelà un recapitulatiu de la jornada en vídeo.

Es lo filh en Chritian Lagarda, professor d'universitat a Perpinyà, que menèt lo bal de las intervencions e qu'ajustèt sul pic que la jornada èra el, la faciada, mas que representava un trabalh collectiu « e atanben la maire que durant d'annadas e d'annadas » a participat al finançament d'una granda partida de las autoproduccions librescas d'Andriu Lagarda. Es jà una polida fotografia de las dificultats de la debuta de l'occitanisme modèrne ; sèm pas vengut de res, mas d'una volontat de mantunas familhas de portar una idèa d'occitanistas cap al pus grand public, sense politica de subvencions !

O cal dire, lo moment èra important per l'occitanisme, aquel qu'acceptèt la maire, aquel de la dignitat e de las restriccions de familha per o poder pagar, car sense Andriu Lagarda en Miègdia-Pirinèus (al moment que lo regropament de region arriba), lo professorat de l'occitan seriá dins Calandreta o lo sistèma educatiu d'Estat, absent per ajudar a salvar l'occitan tal que l'UNESCO o demanda. La vida occitana seriá sancierament absenta anuèch, al XXIen sègle.

Per onorejar Andriu Lagarda, son venguts de luènh o de prèp, mas èran totes/as contents/tas d'aver un jorn o mantunas annadas costejats l'Andriu Lagarda al país de Carbona, prèp de Tolosa, e pro elonhat de la granda vila per s'i sentir encara en companha bona, Volvestre e Comenge, junts !

Per la primièra taula, son, un, lo lingüista de l'universitat de Tolosa-Miralh, Patric Sauzet e, dos, l'istorian occitan Patrici Pujada, professor d'universitat a Perpinyà, qu'an donat un cort devís, cort mas de qualitat granda.

Patric Sauzet insistiguèt sul pont coërent qu'en Andriu Lagarda a plaçat entre la lenga per la pedagogia e la lenga del pòble, del tresòr d'una lenga praticada (los seus estudis de terrenhs sus las lengas dels parçans sud de Tolosa), a l'assegurança d'una vida modèrna per la lenga del futur (La Palanqueta) ; aital Patric Sauzet assegura qu'en Andriu Lagarda a donat los elements per una reala politica lingüistica per l'occitanisme del XXIen sègle : « occitanista es aquel que dessepara pas la recèrca e sa grafia ». Un occitanista es alara aquel que «de la cultura que se sap sense apréner» o de la cultura que se fabrica al fial de la vida (Bildung), quasiment amassa. A tanben enregistrat dins la lenga, lo lengatge, d'en Andriu Lagarda « una facultat naturala d'anar del local a la prosodia trobadorenca». Cal notar çaquelà, que parier qu'en Andriu Lagarda podèm donar tanben lo defuntat e regretat Marcèu Esquieu en Agenés.

Patrici Pujada faguèt la ligason entre lenga e istòria, e sa debuta ambe lo castèl de Montsegur, dedins los escrits d'en Andriu Lagarda, mai tanben dins la lectura d'un desconegut Jordi Plantaurel (1), ara malastrosament desaparegut dins La Dépêche du Midi. L'Istòria en occitan, en occitan, èra per Patrici Pujada una causa novèla, es vertat que l'Istòria d'Occitània s'escriguèt mai que tot en patois parisenc. E alara quora l'Istòria d'Occitània es en occitan, Patrici Pujada se recòrda en Andriu Lagarda : - dedins los escrits o recuèlhs literaris, - dins las antologias de Comenge o del País d'Òlmes, - dins los collectatges de la memòria, - dins los estudis d'una question istorica, la santa crotz de setembre o las migracions occitanò-catalanas a Carbona.

Per la literatura, la mai polida fotografia es estada donada per doás professoras d'universitat, na Joëlle Ginestet de Tolosa, e na Clara Toureilles de Montpelhièr. O cal plan dire « lo glenat e imaginat» de Tolosa donava las doás paginas de letras sarradas per donar l'òbra d'en Andriu Lagarda, e o donava amb una granda poësia, una granda assegurança de donar l'enveja ; e o podèm assegurar donar a las jovas generacions -pauc presentas dins l'aula- de legir totas l'òbra d'en Andriu Lagarda. Dins «Al temps que te parli », ed. Letras d'Òc (2014), Clara Toreilles faguèt una presentacion de l'interès antropologic e romantic de l'òbra ; de l'occitan rufe, en Andriu Lagarda ne faguèt un tresòr d'una civilizacion desapareguda (2) ambe l'emplec costumièr de la lenga.

[Christian Lagarda, Joëlle Ginestet, Clara Toureille – sobre la pichona fòto]

Al final, coma un fuòc d'artifici anonciat (pel filh Christian Lagarda), Maria-Joana Verny, «granda professora e militanta» (la sola qu'ameritèt tantas elògias, segur endacòm necitas), nos donèt una leiçon de comentaris literaris, una brava leiçon de literatura, vegèt « lo ieu de l'escrit e lo ieu biografic» dins las doás òbras presentadas ; lo regentòt a plan inspirat la militanta de l'ensenhament de Montpelhièr, e lo libre editat en pichona edicion locala, del Gai Saber, l’o a portat una parallèla que me sembla tortuós : « passar d'una pedagogia respectuosa del monde a una pedagogia occitanista» ; l'interrogacion es interessanta e se dèu acompanhar sul pic per una question : « - de qu'es una pedagogia occitanista respectuosa del monde?».

Josiana Bru del CMDT de Tolosa (donc de la region administrativa), un acronim administratiu qu'amaga un ostal de la compilacion antropologica occitana ligada a la cançon, lo raconte popular e la musica, que vos gausi pas dire lo nom real (!), Josiana Bru, en francés, expliquèt sa jòia de trabalhar ambe lo contaire Andriu Lagarda, enregistraments e escrits. Dedins l'Ostal aquel, bastiment II de l'Ostal d'Occitània a Tolosa, s'i parla tanben d'accumular los racontes, en Andriu Lagarda es donc essencial per aquel trabalh unic a Tolosa.

Joan Eygun, umil editor associatiu, s'expliquèt coma passaire de mots, mas un passaire de mots per un autor especial per l'occitan de l'entorn tolzan, «d'un mèstre de paraulas», coma Lengadòc «ne coneguèt ambe Joan Bodon», o encara «Antòni Perbosc». Se podiá dire melhor ? Non. Los libres d'en Andriu Lagarda èran disponibles suls taulets, en companhiá dels libres de l'IEO Aude, al moment de l'aperitiu pagat per la comuna de Carbona arribava.

En parlar de la comuna, sembla que, per èstre «citoyen d'honneur» de la vila, títol creat per el, lo cònsol aguèsse gaitat wikipèdia per listar sonque 20 òbras d'en Andriu Lagarda, soi segur que l'umor de Joëlle Ginestet serà pro grand e del modèl d'en Andriu Lagarda per far seguir sa lista, lista de justament-amb-dificultat-per-claure-sus-doás-paginas, amb linhas picadas sarradas, mas lo cònsol aurà per escotar las intervencions del maitin, èra pas present. I a dins lo mitan politic, una granda ipocrisia sul tèma de la lenga occitana e dels aparaires (veire document junt).

Na Marie-Jeanne Verny a notat l'umor literari d'en Andriu Lagarda, sempre per exemple literari, es amb un gra d'umor que son filh a debutat la matinada per una question: « se cal pausar la question de la traduccion de l'occitan per aquesta matinada?» ; un buf de protestacion a pujat de l'aula pas encara emplenada, èrem a las 9h30 ; sembla que l'umor matinal es causa subtila e de familha, en çò dels Lagarda ; Sempre lo gra de rire del professor d'universitat, en explicar qu'es capable tanben d'o far en d'autras lengas que la francesa o l'occitana.

Sempre per l'umor, cal notar la pancarta comunala qu'establís que l'occitan es per l'activitat anciana de la vila, aital non podrèm listar dins los panèus de la vila una «plaça» Jules Ferry, o quitament una «carrièra» Gambetta ; benlèu que portaràn un jorn lo nom d'en Andriu Lagarda, e – per l'umor necite en politica- zo faràn SONQUE en occitan, quí sap dincal gra d'umor lo sistèma politic francés podrà elevar la lenga occitana ?

En Andriu Lagarda l'a suportat tantas annadas ambe un gra d'umor indispensable. Mas es estat talament productiu que segur lo personal politic l’a pas remarcat al nivèl que cal.

1. Lo jornal local, malgrat d'èstre pendent annadas, lo bilhet de Jordi Plantaurel, faguèt pas una linha d'anóncia sus aquesta reünion de Carbona.

2. Mai o mens çò que se pensa a Carbona a prepaus de l'occitan, una civilizacion desapareguda, vist lo biais de donar la signaletica dins la vila que barra la val de Garona dempuèi sègles.

-°-

Se cal pausar la question çaquelà, es pro present l’occitan dins la vila ?

Me soi sempre demandat perqué un panèu en occitan isolat se la politica es pas de rendre TOTA LA VISIBILITAT E DIGNITAT a la lenga occitana, e pertot ?

Quina es la diferéncia entre compassion politica o lingüistica e volontat politica reala ? Carbona dona un autre exemple. Notacion del professor, seriós e que respecta la dignitat occitana, signaletica a Carbona, pòt far bravament melhor.