Paissièras pirinencas

Vaquí mantunas annadas, lo Conselh General de Nauta-Garona fasiá la promocion de la frontièra en Varossa-Comenge. Dempuèi a tanben promòugut lo numèro 31, coma una numerologia politica importanta per son identitat, coma se l'identitat passava per las frontièras determinadas pels poders centralistas franchimands, e malgrat lo castig del finançament d’aquesta institucion pòst-bonapartista, lo departament e son Conselh General, castig que l’ARF capita pas d’engolir per mandar comunicat sobre comunicats, per criticar lo govèrn centralista sul tèma, un jorn i seràn al poder e que faràn per assegurar a las institucions occitanas una assegurança de finançament duradièr e digne, sense forçar lo pòble de pagar dos còps per aver un servici public ? Caldrà encara un cò passar frontièras per veire coma se fan las espoliacions dinerièras dels pòbles de Catalonha –las caixes van devenir bancas, e per veire lo finançament autonòme e sas discutidas fòrtas ambe lo poder central qu’a tanben mestièr de sòus. I bèla pausas qu’avèm pus las caixes occitanas per amassar la moneda pels retirats, per ne far una gestion mai seriosa que los del nòrd; e quitament sabi pas se un jorn aquò es estat pensat pels ciutadans d’occitània ! Vergonha quora sabèm passar termièras cap a Euskadi o Catalonha, uèi al XXIen sègle.

Entre l’aiga e l’aire, i a tanben frontièras… mas son pas los Estats centralistas que las fabrícan. Recentament, un amic m'a recordat una istòria lemosina, Llemosí, antic nom de la llengua catalana, qu'es tanben un raconte de frontièra, entre l’aire e l’aiga, la paraula en l’aire per rason d’aiga.

Legissètz-la : «Un vièlh pagés de la montanha lemosina se passèja e vei un jovenòme que beu l'aiga d'un riusset: "E petit, cal pas tastar aquela aiga, las vacas e los vedèls del prat d'en sus i an cagat dedins!"
Lo jove li respond : "Monsieur, pourriez-vous vous exprimer en bon français s'il vous plait, je suis Parisien et je ne comprends pas votre patois".

Alavètz lo pagés li respond : "Bois doucement, elle est froide...." »

Mas assajèm de passar las frontièras e d’oblidar que malgrat los regimes, los pòbles pirinencs son estats sempre en contacte. Un debat nos a portat l’enveja a Tolosa, malgrat los esquiadors que cercávan nèu sobre los tucs pirinencs aqueste ivèrn, passar frontièras dels Estats, mentalament o fisicament, en temps de patz o de guèrras, o d’afrontament entre regimes, o pseudò-acaraments.

I a parallèl entre las doás istòrias ? Una es la realitat e l'autra es un raconte popular, pron utile per designar lo problèma, lo monoteïsme administratiu de la lenga, installar sobre un concepte d'Estat que se pensa dins un sola lenga pel dreit, senhorejanta contra los pòbles e la diversitat, lo complèxe democratic (Euròpa de uèi) o de còps lo simplisme dictatorial (periòde fosc europèu de las guèrras entre 1939 e 1949).

A la revolucion francesa (a partir de 1789 dinca uèi), l'impausicion de l'Estat de dreit, semantica que podèm tornar trapar dins l'«Estado de Drecho» o l'«État de droit», a imposat una lenga unica per ensenhar lo dreit, e las escòlas coma bons instruments militars an imposat la lenga francesa o espanhòla. De qu'a lo dreit a veire ambe las frontièras. Ont l'aplicacion del dreit de l'Estat s'acaba, un autre debuta, e avèm la frontièra. Quora lo ment de la populacion es cultivada per far damorar la frontièra es l'expression de la dominança del poder de lo qu'a establit lo seu dreit, del centre dinca la frontièra. E alara la lenga devèm una frontièra intèrna a la populacion. L'abandon de totas las manièras de viure al bon dreit popular, imposa lo francés en França, e lo seu «État de droit» o «Estado del Drecho» espanhòl.

Mas las frontièras administrativas son tanben estadas unes elements per salvar los militars e las populacions ostracizadas per regimes de tot escantilh en Euròpa, e particularament entre 1939 e 1949. Mas tanben passar lo Rideau de fer èra dintrar dins la potencialitat de parlar, la libertat d'èstre locutor e exprimir las repressions, contrariament al sistèma sovietic, imposat en Polònia, Tchequia, Solàquia, Ongria, etc.

Mas de quina manièra podèm passar las frontièras ?

Sovent passar frontièras còsta, en vida umana. Justament una exposicion, locala, es prepausada a Tolosa a l'Ostal d'Occitània. Es una exposicion leugièra e qu'es disponibla sul net e sul territòri pirinenc. Mas aquesta exposicion bilingüa (catalan e francés) explica fòrça sobre lo passar de la frontièra, dins lo passat, del costat Catalonha vers Occitània, puèi Occitània vèrs Catalonha dins un periòde cortet de l'istòria umana, entre 1939 e 1949, mai o mens. Podrètz determinar que son datas de guèrras, ambe lo punt clau de 1943 que lo franquisme cámbia de camp, per oportunitats o necessitats de sobrevida.

Divendres 21 de genièr una presentacion de l'exposicion a probat que l'Ostal d'Occitània èra pas pron grand per recebre los auditors interessats per recebre lo convidat de l'associacion ASPIC de Corserans. Annie Riu manejava las convidacions, es sociològue de l'universitat de Tolosa-Miralh.

Entre Pallars-Sobeiran e Corserans, entre país foishenc e Andòrra e lo país segrian, los qu'an fait passar las frontièras dels Estats son siá los bandolièrs, siá los militars. Aquel miralh estrait dels Pirinèus de las paissièras o caminòls de contrabanda es corrent a travèrs dels Pirinèus, perqué fins ara los pòbles dels Pirinèus (Bascos, Occitan -Bearnés, Bigordans, Comengeses, los de Corserans, etc.-, Aragoneses e Catalans) an pas considerat la frontièra coma barradoira dels escambis.

L'exposicion es d'anar veire ambe l'uèlh de los que vòlon destrusir las frontièras administrativas pirinencas e bastir un monde qu'aurà oblidat lo tractat dels Pirinèus, e se fabricarà un monde potencial e de dimension mondiala. Es la vision que sembla vóler portar l'annada 2012, decretada annada dels Pirinèus dins totas las lengas pirinencas, las administrativas compresas.

Dins l'Istòria dels Pirinèus, la basteson d'un pont entre Pirinèus-Orientals e Principat de Catalonha, sobre la frontièra dels Estats, espanhòl e francés, es jà istòria del passat e istòria de l'absurditat de las frontièras d'Estat ; per un pont, perqué aver mestièr de diplomacia de naut-nivèl ? Quina es la politica de l'Union Europèa per ajudar los pòbles dels Pirinèus de far melhor passar las frontièras. La CTP ne practica quicòm ?

Un encontre d'ecologistas a la Val d'Aran, los occitans son tornats de Vielha a Tolosa, ambe dins lo ment la dificultat qu'an las autoritats del Sud dels Pirinèus d'aver los actors «franceses» (centralisme forçat) en fàcia per poder bastir projectes per far «baissar las montanhas».

«Lo jorn que serà autanplan aisit de crear una linha de bus entre Pont del Rei (fialat terminal del bus d'Aran) e Marinhac (linha SNCF)» explica Jean-Charles Valadier, «l'Euròpa serà enfin una aisina modèrna » pels pòbles pirinencs. Coma es tanplan complicat de prendre los transpòrts collectius quitament en prendre lo TGV, entre Agen o Niça per anar a Barcelona, o Lhèida, o al revèrs per anar de Tarragona per anar a Lorda o Lemòtges, Clarmont o Barceloneta.

Pel moment, coma los bandolièrs pirinencs, vist dins l'exposicion de l'Ostal d'Occitània, lo comèrç ajuda de passar las frontièras (e lo qu'a moneda podrà melhor passar que los autres), pel moment es lo mercat contra lo mercat-Estat-nacion a las «frontières naturelles». E lo mercat es sobretot contra los pòbles de moment que l'administracion prendrà l'autre camp batalhièr (l'Union Europèa es lo camp de l'anti-guèrra, contra los nacional-expansionismes), aquel oposat a l'abaissament de las frontièras.

Ambe aquesta vision europèa, la pujada del Pòrt de Salau, organizada pel CAOC lo primièr dimenge del mes d'agost, es essenciala per entendre melhor la volontat dels pòbles pirinencs. Aquesta pujada a ajudat a fabricar una exposicion, ajudarà a melhorar la creacion europèa d'un espaci de patz ? L'exposicion dels bandolièrs entre 1939 e 1949 dona a veire un punt mícro-escopic de l'istòria pirinenca, mas del mícro podèm trapar un global, e lo global es Pirinenc, es la vida dels pòbles pirinencs que se son jamai fait guèrras, els !.. Es un exemple per l'Union Europèa. Alara aquesta exposicion sobre las paissièras montanhòlas entre Corserans e Pallars-Sobeiran es essenciala d'anar veire, per bastir un onda de demandas popularas per «abaissar las montanhas» coma l'imne nacional occitan zo explica dempuèi sègles, e fòrça aiga es passat devath los ponts...

-°-

-Sortidas tolzanas de mancar pas -