RTS : debat sul francés que caldriá saber pels estrangièrs qu’arríban.

RTS es una estacion de ràdio ; difusa entre Perpinyà e Avinhon, entre Catalonha (del nòrd) e Provènça (èst), en passar pel Lengadòc (bais) ; la difusion se decidís a Seta.

La matinala prepausa un debat, la presa de paraulas de mantunes intervenents, lo public es cridat (per totes los mejans per intervenir). Quora lo debat passiona pas, lo productor del programa es forçat de preparar per èstre segur d’aver intevenents exteriors. Anuèit, es pas estat lo cas, perqué ?

Uèi l’antena es estada plaçada sobre tres intervencions cortetas qu’an pas permetut a la redaccion d’i plaçar un punt o dos punts de vista occitan, e benlèu tanben occitanista.

Mas lo debat es estat pron utile :

- lo FN parlèt de la recuperacion dels vòts FN de la part dels elegits UMP-NC, lo poder central actual, aiçò sembla classic e politician ; puèi, coma s’èra una evidéncia nacional-expansionista, «en France on parle français» podriá resumit la pensada politica, partatjada per mantunes candidats al nacional-expansionisme francés, e sovent entenduda coma evidéncia dins lo grand public ; cal notar que s’i aviá agut una enquèsta lingüistica en Lengadòc la causa seriá mens clara. Es un avuglament istoric e un avuglament de vida dins la vertadièra societat civila ; es tanben l’abséncia de question del parsonal politic sul tèma : identitat lingüsitica occitana en Lengadòc. Alara cal afavorizar la presentacion del Cluster basco, e de l’iniciativa «Fabriqué en Bretagne», sul tèma ; aiçò son pas enquèsta, mas practica de terrenh ambe una reala volontat de desvolopar una politica per l’identitat dicha regionala qu’es l’occitan entre Leucata e Avinhon.

- un ancian militar explica qu’a pas agut dificultat d’aprendre gratís, a l’armada, la lenga de l’empèri francés ; es qu’es normal. Es vertat que lo francés es estat sempre considerat coma una arma de guèrra dempuèi lo constat de Segan, la primièra batalha perduda per l’armada francesa (n’avèm pas ganhat una soleta dempuèi ! E malgrat l’imposicion del francés qu’èra supausat ajudar a la ierarquia de l’armada de donar los òrdre a la soldatesca que parlava pas francés, a mai de 80%). Lo netejament lingüistic francés es una arma de guèrra ; lo public de RTS es tanben un public de caserna ; es interessant çaquelà d’aver lo punt de viste d’un ancian militar francés..

- la candidata al debat radiofonic pel MRAP es estada puslèu pragmatica : «los que son estats resistents contra los poders nazi d’un còp èra, parlávan pas francés, e çaquelà an la bandièra francesa brancada an còr» ; es vertat que dins lo musèu de Vernet d’Arièja, que la majoritat parlava pas francés, uèi la bandièra del regiment es installada a la pòrta del musèu associatiu, e lo musèu a pas cap ajuda del poders publics (interessa digun dels elegits, quitament dels elegits occitans). Lo MRAP, de faiçon intelligenta, a parlar del problèma dinerièr per aver una formacion lingüistica en francés, alara per question d’egalitat la question de l’alfabetizacion paganta (tal que l’UMP-NC zo vòl) es una inepcia. Se cal recordar çaquelà que lo nacionalisme francés a frenat lo desvolopament d’aquesta armada quora èra a la pòrta d’Alemanha… Lo nacionalisme francés armat a pas encara acabat sa mudason democratica e pensa encara coma a la batalha de Sedan.

Alara es pietat que, dins aquel debat, se posquèsse pas installar las expériéncias exterioras, per exemple l’experiéncia catalana sul tèma, o quebequesa. Los poders de la Generalitat de Catalonha, ambe lo sistèma de fondacions, a preparat un milion e mai, d’immigrats al Principat de Catalonha (6 milions d’abitants, uèi mai de 7 !), a saber lo catalan e a l’integracion, sense oblidar la politica de co-practica de las lengas d’immigracion e de la lenga locala. Lo ròtle de la universitats es aquí essenciala ; paure es de pensar qu’avèm pas las resorgas universitàrias per desvolopar una integracion ambe la lenga locala (lo plaser d’èstre en Occitània), la lenga juridica e la lenga de l’immigracion. Lo liberalisme sul tèma es la règla republicana de sempre. La basteson de camps per ‘arcuelhir’ los estrangièrs per la republica de 1936 es lo rebat d’aquela páur d’arcuelhença.

Uèi, dins los debats franceses se parla sonque de l’utilitat del francés, en version nacional-parisenca, la lenga del rei-president se dèu saber ! Lo modèl es pas brica capvirat, sèm sempre dins l’imposicion juridica, jamai dins l’agrement lingüsitic, dins la convivéncia lingüistica, dins una volontat de melhor entendre que la lenga locala es melhor que la lenga administrativa per fabricar un mesclum cultural coërent entre las populacions, migrantas e indigènas.

Lo sistèma francés prepara sonque a la disputa entre populacions, prepara sonque al separatisme per melhor mestrezar «le peuple français», ne sèm pas encara al cambiament de las sonçainas politicas de IIIena republica. Vesèm aital que la politica –pichonelòta- per la lenga occitana, es pas una politica sociala d’integracion de totas las populacions (vengudas d’en pertot al planèta), mas es una politica per agradar una elita conscienta de la riquessa d’aquela lenga (es pas sa fauta, çaquelà). En Catalonha, la politica lingüistica a un ròtle social de coësion sociala (coma a poscut lo tornar díser na Carme Vidal, lingüista de la direccion lingüistica de la Generalitat de Catalonha a Lhèida – veire la vídeo sul costat), la lenga es pas sonque una causa juridica per castigar lo qu’auriá pas sabut la lei, perqué «nul n’est sensé ignorer la loi» ; mas quora se pausarà la question de l’adaptacion lingüistica de la lei a l’atencion de totas las populacions, occitanas e de migracion francesa o autra ?

Aviái assajat de participar al debat, per fauta d’espaci radiofonic, ai pas poscut donar los punts de vista aqueles :

Un fum d’amics, prevenguts, an volgut participar…

Se pausa aital lo problèma dels luòcs de debat publics per desvolopar unas idèas politicas, per las poder mostrar e que lo public posquèsse causir (cal un auditorat potent, evidentament, e especific per Occitània). RTS es un sistèma privat en Lengadòc e Provènça, farà un esfòrç bèl per desvolopar son public, mas l’espaci prepausat es pichon. Lo servici radiofonic d’Estat es alara gaire dins lo seu ròtle de desvolopament dels debats publics e grands per la melhoracion de la ciutadanetat, territorializada en Occitània. Es que lo sistèma politic a pas mestièr d’un mèdia fòrt per poder ajudar los ciutadans de s’exprimir mai en region Lengadòc ?

Quinas son las especificitats d’Occitània, aquelas per exemple d’arcuelhir las migracions, vengudas del nòrd, del sud, de l’èst o de l’oèst, o de la Mar Nòstra ? Aquò amerita un programa bèl. E alara soi segur que lo nacional-expansionisme francés s’acabarà en Occitània, e que podrèm parlar dels castigs que lo pòble cocitan a suportar perqué fRANÇA existèsse en fòrma d’exagòn.