arcuèlh

dimecres, de juny 11, 2008

Un Lemosin per l'empèri francés

Los reis-presidents franceses an sempre emplegat los occitans per far empèri. Aquí traparètz un autre exemple pel XIXen sègle,
Dins sa proclamacion que se seguís la presa d'Argièr e la redicion dels Dèi, Mustafa Pacha, lo general de Bourmont de Clavèt, lo 5 de julhet de 1830 : « vint jorns son pron per la destruccion d'aqueste Estat que l'existéncia castigava l'Euròpa dempuèi tres sègles ». Dempuèi lo XVen sègle, tota l'aramada occidentala an bombarbat la ciutat per fin d'arrestar las activitats dels piratas (version oficiala), fons del comèrçe de la regença turca d'Argièr, la possession de Constantinòpol que l'autoritat sobre los pòbles arabes e amazigh del reire-territòri es realtiva e donc fòrça al piratatge.
Argièr èra lo luòc d'un tresòr, e lo tresòr es estat utile pels franceses e las futuras votacion sobre lo continent europèu.
Es donc ambe la benediccion dels potents europèus -fòra lo rei d'Anglatèrra- que Carles X decidís de conqurir Argièr. Quinze annadas aprèp lo congrès de Wien, que pòrta una tèrra imperiala de mai a França, aprèp Niça e Savòia ; la França napoleoniana amassa tèrras coma principala aisina per emplegar los pòbles sotmetuts, aquesta expedicion d'Oltra-Mar (pel Sud de l'Estat) deviá completar una estatura mondiala fàcia a l'anglesa impierala ; a conquèsta militara amusa l'oposicion interiora, de mai en mai vigorosa ; uèi arrestan terrorista de l'ETA... Atal se deviá acabar ambe lo contenciós que lo Directoire portava, aqueste poder francés aviá pas rendut un deute degut a tres negociants argerians, aital èra reglat al modèl francés amai se panava moneda pels finançaments interiors... Tota la dangierisetat francesa èra aquí, e tanben dins sa faiçon d'oblidar l'istòria o de la manipular. La rompadura aucura lo 30 d'abrial de 1827, quand Mustafa Pacha gauteja ambe un còp de caça-moscas lo cònsol Daval. Lo 16 de mai de 1830, l'armada comandada per l'armiral Guy-Victor Duperré e Claude Charles Marie de Campe de Rosamel (inscrits sobre l'Arc de Triomfe parisenc) s'en van de Tolon. Lo desbarcament dels 30.000 òmes se farà lo 14 de junh a Sidi-Ferruch e l'ataca capita la presa de la ciutat. La conquèsta pòt debutar. Serà tarrible.
Per donar lo tempò del temps, cal sotalinhar que totes los caps militars franceses (1) que faguèran l'Argèria son dels veterans de las guèrras napoleonianas e an per tòca una essència comuna d'aver pron de temps servit en Espanha, que l'armada imperiala a conegut las piètra guèrras, faitas d'embuscadas e de massacres, una campanha que i es nascut lo mot de « guerrilla », « Soi estat pron urós de batre sovent los espanhòls, espèri l'èstre encara pron per batre los arabes en emplegar los mesmes mejans », Lo general Bugeaud, que crideja aital las seunas tropas lo 7 de junh de 1836, èra a Madrid lo 2 de mai de 1808, jorn de l'insurreccion espanhòla, a participat al pietadós sièti de Zaragiza, mas a sobretot practicat durant quatre armadas de contra-guerrilla en Aragon devath los òrdre dels marescal Suchet. Mantunas carrièras de Lemosin pòrtan sense vergonha lo seu nom,
Bugeaud del Lemòtges. En Argèria los metòdes emplegats contra las bandas espanhòlas seràn equipatges de mulets puslèu que carriòts, daissa de caire los artilhaments sense utilitats. Fargarà aital mantunas colònnas mobilas, rapidas, ben rensenhadas, capablas d'acarar lo torbilhon dels cavalhièrs arabes en lor oposant la poténcia del fuòc.
Cal apondre qu 'aquesta intervencion francesa e napoleoniana en Espanha a fait cambiar lo nom de l'Estat, es passat de Regne de Castilha e d'Aragon al Regne d'Espanha (una e indivisibla), puèi la guèrra ambe los legitimistas bascos a començat ; lo terrenh èra prèste per las futuras dictaturas centralistas (una e indivisibla).
Per liurar mantunes combats sense pietat, a calgut fargar una novèla armada. Aquò serà l'aramada d'Africa, e es pas compausada de drollets de glèisa : legion estrangièra, creada en 1831, batalhons disciplinari -los « zéphyrs »-, enfin, supletius tal los tiralhors argerians, los zoaves e encara los spafís. Lo metòde de recrutament èra basat sul sistèma de la sotmission, lo pòble frescament sotmetut èra emplegat per perségre la conquèsta imperiala, lo metòde roman per sempre e per París, la santa capitala. Los « Arabes » (que i èran tanben amazigh, mas l'Istòria qu'ai en man parla sonque d'Arabes) donèt correccion çaquelà, pron seriosa. Per la primièra expedicion contra Constantina en 1836, l'armada de Clauzel dèu batre la retirada ambe pasugas pèrdas dins la nèu e lo freg. L'annada en seguida, juste abans l'assaut d'acabament, los generals Denys de Damrémont e Alphone Perregaux i son matats. La pacificacion es d'una durada sense fin, una « vendèia perpetua ». « Auriái degut servir en çò dels Turcs », escriu lo loctenent-coronèl de Montaignac. Ambe l'espaventable disposicion qu'ai a castigar la pèl umana, auriái agut mai d'astrada per devenir un personatge d'aqueste país » E d'ajustar : « Cal aneantir tot çò que culaurejar a nòstres pès tals mantunes cans ». Un maissant biais de collaboracion occitana es presa. De 1830 a 1875, 7.469 sordats moríscan al combat e 110.161 dins los espitals. Las pèrdas « arabas » seràn jamai conegudas.
França deveniá de mai en mai una e indivisibla, gràcia a un occitan de mai. Causa coneguda siagèsse.