arcuèlh

divendres, de juliol 27, 2007

Opinion

L'Estat en Afganistan: mantunas òbras sempre (Article en francés dins Le Devoir )

Houchang Hassan-Yari, Professor al Collègi militar reial del Canadà a Kingston
Ali G. Dizboni, Professor al Collègi militar reial del Canadà a Kingston
Edicion
del divendre 27 de julhet de 2007

La Constitucion de 2004 aital coma la de 1964 fa de l'Afganistan un Estat «unitari e indivisible»; un modèl, segon lo Fòrum de las federacions, que se trapa dins 169 dels 193 Estats independents. Pus particularament, en 2004 coma en 1964, l'Afganistan aviá demandat l'assistença de França dins la redaccion de la seuna Constitucion. Òr, malgrat la seuna decentralizacion administrativa recenta, França damora lo quite modèl de l'Estat unitari, l'arquetip del govèrn central unic. Las instanças localas de poder son literalament vistas tala mantunes «organes» de l'Estat central. Mas per l'Afganistan, es melhor de demandar se un Estat unitari es al riu del temps una bona solucion. Lo federalisme ne seriá pas mai adaptat tal un modèl politic per governar una societat e un país tant fragmentat qu''Afganistan? Cresem que òc. E sem pas los sols.

Barnett Rubin, autor de The Fragmentation of Afghanistan, afirmava recentament dins un article publicat per las Foreign Affairs (genièr-febrièr de 2007) que, paradoxalament, Afganistan pòrta un dels govèrns los mai centralizats del monde al luòc d'institucions politicas decentralizadas que podrián melhor gestionar l'extrèma diversitat de las seunas populacions.
Los arguments en favor d'un tal projècte federalista fáutan pas. Primièr, un regime federal redusiriá los dangièrs d'«iraquizacion» del conflicte qu'arriba pauc a pauc, jà marcat per mantunas divisions d'òrdre etnic e confessional e una deriva criminala pre-occupanta. Segond, un sistèma federal es mai compatible ambe un procèssus de consolidacion de la patz car es fondat sus la recèrca del compromís, sus la participacion de diferentas composantas de la societat e sus la quèsta de la securitat umana.
Dins lo seu plan de 2006 («Protéger les Canadiens: reconstruire l'Afghanistan»), lo govèrn canadenc s'es questionat seriosament sus l'oportunitat d'un Estat supercentralizat en Afganistan e sus la seuna capacitat de protegir los Dreits de l'Òme. Es çaquelà la conclusion de mantunes rapòrts establits per d'autres govèrns e per d'organisme non governamentals tal International Crisis Group. Se i trapa mantunas recomandacions en favor d'una decentralizacion del poder cap a las províncias per fin de redusir l'ineficacetat de la pesuga bureucràcia centrala. Briu, los principals objectius del govèrn del Canadà en Afganistan -- desvolopament, defensa e bona governança -- serián melhor servits per l'instauracion d'una regime federal dins aqueste país. E las rasons son claras.
Sovent sonat lo caireforn d''Asia centrala, luòcs que s'encontran las civilizacions e las lengas d'Índia, d'Iran e de la Transoxiana, Afganistan es poblat per mantunas comunautats lingüisticas e etnicas. Es atanben qualificat de mosaïca eterogèna e pluridimensionala que l'extrèma diversitat ne far un microcòsme d'Asia mejana sancièra. La geografia s'en mescla atanben, car la natura montanhosa del territòri, elonhat de moderar los fèits de la fragmentacion etnica, las fa pujar. Cal simplament acarar las majestuosas montanhas d'Hindou Kouch e los seus pertús escarpats dins lo nòrd-èst del país e las estèpas aridas e deserticas del sud e del sud-oèst.
Malgrat aquestas volontats sornas de centralisme, lo govèrn central a Kabol es pas en capacitat de gestionar aqueste regionalisme etnogeografic. La seuna impoténcia a acabat per crear un voide politic qu'an occupat los «jirgas» (assemblèas tribalas), los talibans e los rets dels narcotrafiquants. En Kandahar, los jirgàs an beucòp de poder e, segon lo rapòrt del Senlis Council (Canada in Kandahar, junh 2006), resístan a las injoncions de Kabol. Dementre la luta antisovietica (1979-89) e las guèrras civilas que an seguit, los diferents gropes de modjahidines son estat financiats pe diferents poders regionals e extra-regionals tal Paquístan, Iran, Aràbia saudita e Estats-Units d'America del Nòrd.
Una identitat nationala
Çaquelà, una identitat nationala afgana, nascuda sobretot dins los camps de refugiats en Iran e Paquístan, a pujat de vertat. En efèit, malgrat los esfòrçes bèls desplegats per la monarquia dins las annadas 1960, l'estacament nacional èra mens desvolopat que l'apartenença etnica e tribala. Abans d'èstre afgan, èra pachtó (o pachtone) (42 %), tadjic (27 %), hazarà (9 %), ozbec (9 %), aimac (4 %), turcmène (3 %) e balotche (2 %). Auèi, l'identitat dels Afgans sembla a un Janus Bifrons, lo dieu roman a doás caras oposadas, car aparéisson pron sovent divizats entre els mas units contra l'estrangèir. Dins aqueste contèxte de diversitat, l'islam jòga un ròtle important de tal biais que deven un punt d'unitat e de coësion nacionals, sobretot que la majoritat es sonita.
Aital dins mantunes païses del Terç-Monde, la nocion modèrna de ciutadanetat e de participacion volontària dins l'encastre politic de l'Estat es una fleblessa en Afganistan. L'Estat central fauta de legitimitat o, pel mens, es mens legitime que los autres encastres socials (bessonatges, afrairatges, clans, confrairiás, tribús, etnias). En general, la participacion politica se fa en exterior de mantunas institucions formalas de l'Estat, que son vistas tal d'estrangèirs a la vida de mantunes. Aquò impliquèt una entrava dins lo foncionament segon los critèris de racionalitat e d'eficacetat modèrnas. La gestion de la causa publica s'en retròba limitada, ineficaça e portada a tota mena d'abús e de corrupcion. Tal zo diguèt Reeta Chowdhari Tremblay en Afganistan: Multicultural Federalism (From Power Sharing to Democracy, 2005), l'estructura centralizada de l'Estat non melhora la situacion; al contrari, farga d'autras contradiccions del sistèma afgan en favorizant la confiscacion del poder per una minoritat (clanica, tribala o etnica).
Perqué lo federalisme? Perqué garantiriá l'integracion nacionala tot en creant mantunas institucions e mantunes mecanismes de governança que mantunas competenças especificas serián amanadas localament. L'establiment d'unitats localas federadas a costat d'un govèrn central amistosariá lo pluralisme cultural als imperatius de l'Estat modèrne. En se, aquò farà ben foncionar un Afganistan de vertat, que siaguèsse aital fargat de gropes constitutius ( an sempre exercit la lora autonomia dins l'encastre d'interdependença e d'escambis que pújan pron long dins l'istòria.).
Un Afganistan federal accentuariá sus las valors constitucionalas fondamentalas comunas. L'espaci public seriá gestionat per las collectivitats intèrnas (federadas) e una comunautat globala (federala), caduna ambe mantunas competéncias distinctas. L'Estat federal seriá fondat sus una volontat de viure ensemble que consacrariá una ciutadanetat comuna, mas cada nivèl de govèrn seriá ambe competéncias e organizacions especificas, ambe una division foncionala d'aquestas competenças. Mantunas serián del govèrn federal; d'autres, dels govèrns federats, ambe mantunes mecanismes per resòudre los conflictes intergovernamentals. En aiçò, nos disem dins la linhada politica que los que vòlon un Estat central.
L'Estat afgan que pensam seriá un Estat multicultural, e non pas multinational (dins l'accepcion anglo-saxòna dels mots). La seuna creacion seguiriá l'exemple de l'Índia que, al moment de la sortida coloniala anglesa en 1947, los dirigents independantistas causiguèron un Estat nacional ambe una lenga oficiala, una ciutadanetat comuna e una Constitucion que reconeissiá la diversitat culturala, etnica, religiosa de la poblacion en acceptant mecanismes correctius de las inegalitats eiretadas del passat colonial, tal l'accion afirmativa, e mantunes quòtas dins las institucions legislativas e administrativas centralas. Aqueste tipe de federalisme es pron elonhat del modèl american que, malgrat certanas politicas favorablas a las minoritats visiblas, reconeis pas la lora existéncia dins lo dreit. Lo tipe de federalisme multicultural que pensam religa la ciutadanetat globala e dreits collectius particulars.
En crear un regime politic plurial e pluralista, s'afavoriza mantunas estratègias d'adobament entre eleits afganas en foncion d'interèsses communs. Aital, la politica seriá pus un jòc a soma nula que qualqu'un dèu forçadament pèrdre. Al fial del temps, portariá una cultura comuna.
En conclusion
En Afganistan, tot govèrn dèu aver per tòca tres objectius: la construccion d'una coësion nationala, lo desvolopament de l'economia, e la creacion atanben que la consolidacion d'institucions estatalas. En premièr luòc, un govèrn federal fòrt es normal, car es necessari per gestionar l'ensemble e promòure un desvolopament melhor balançat entre regions e gropes. En efèit, las regions de vivença dels Pachtós son beucòp mens doptadas en matièra de riquessas naturelas que las occupadas pels Tadjics o los Ozbecs alara que lo país damora essencialament agricòl e lamentablament sos-desvolopat. Al meteis temps, los Estats federats serián plaçat en seguida. En la seguida, lo govèrn podriá encadrat los gropes locals dins las institucions (assemblèas) vilatgesas e municipalas tal los Panchayat en Índia per gestionar las activitats de proximitat tal la sentat. Aqueste tresen nivèl de govèrn podriá melhor integrar mantunas femnas dins un procèssus politic.

Comentari del godilhaire : Caldrà menar los politicians occitans al Collègi militar del Canadà, lor farà de ben !!

dissabte, de juliol 21, 2007

Vauban e los jornalistas franceses

Segon Machiavel l'Estat modèrne s'installa per la violéncia, aital faguèt França ambe las òbras de Vauban.

Recentament un grope de franceses an demandat que las òbras de Vauban siaguèssen botada coma patrimòni de l'umanitat (vist çò que ne fan los politics catalans e espanhòls, es benlèu pas una securitat segura per la lora perennitat !).

Aital èra pensar valorizar un patrimòni nacional, cocoricò ! ( un gal ambe una bandièra blava-banca-roja al c... e l'imne al bec )

En consequéncia mantunes catalans se son despertats per manifestar las loras desaprobacions per aquesta iniciativa francesa que botava una lutz, novèla e positiva, a l'imperialisme francés e pas brica a la barradura politico-economica de Catalonha, que a matat tot lo territòri pendent dos sègles ! N'an jà fait lo resson mantunes blògues.

Mas aquò los istorians parisencs, franceses e nacionalista (pleunasme) n'en sábon res, o non ne vòlon saber res.

Lo numèro de La Setmana (n°620) pausa la vertadièra question es que lo Vauban es patrimòni mondial ?

La rason explica que es mai conegut que d'autres, mas simplament es un copista ambe la moneda d'un Estat mai ric. Aital se presenta lo bastiment comandat per Enric d'Albret e Margarida de Navarra, aiçò a Navarrenx en Bearn.

Donc, bastir de faiçon novèla èra pas novèl, bòrd qu'es estat fait en Bearn entre 1542 e 1549, al mens, mas benlèu tanben en itàlia abans ... Vauban trabalhèt entre 1653 e 1659 coma ingeniaire de la França violenta car se fargava un Estat expansionista ...

E coma moriguèt fa tres cent annadas, un jornal d'esquerra lo Nouvel Obs ne fa tres paginas, sense res dire de la campanha dels catalans, nimai anar a Catalonha del nòrd veire, sonque per glorificar la seuna òbra, toristicament polida (es vertat). Es una pauc coma las bandièras e l'imne de la Ségolène Royal, de nacionalisme d'esquerra francesa !

Per clavar, se cal demandar perqué la campanha dels ciutadans catalans a pas brica trapat de relai dins la premsa d'esquerra francesa ?

dilluns, de juliol 16, 2007


Coma èstre pas francés ?

Es una question que me soi pausada aqueste maitin en passar davant lo quiòsc de jornals, en veire Libération, Libération avètz plan legit !

Segon las leis de mercat lo jornal Libération -de París- es d'esquerra, car cal ben far pagar los que vòtan a l'esquerra l'informacion pasterizada a la mòda parisenca.

Senon lo primièr dorsier d'estiu de Libération -me vengas pas culforrat!- es «comment peut-on être français ?», avètz notat pas "française", francés es mascle !

Èstre francés es un nacionalisme revendicat, una "tendance" segon lo jornal d'esquerra, una tendença politica ben segur, una tendença que Sarkozy ne seriá lo sol rebat.

Tendença o tendéncia segon lo Grand Diccionari Occitan d'en Cantalausa : enclinacion, pulsion, idèas politicas, filosoficas, artisticas ; orientacion. E avem la frasa : Aver tendéncia a far çò mal puslèu que çò ben.

Lo nacionalisme es una idèa, cèrte, mas pas una pulsion del moment per França, l'es sempre estada nacionalista, e puslèu de granda expansion !

Aquesta introduccion es plaçada devath una fòto de primièra pagina que i a tres personatges vestits de las tres colors "tradicionalas" [vos farai pas l'istoric, vos fariá rire !!], darrièr una paret de brica roja que se sap pas bien d'ont son.

Lo primièr títol es d'esquerra, segurament : «L'identité nationale, une nouvelle frontière», benlèu que lo tèma de la frontièra vos escapa, mas en França son "naturelles" las frontièras... e Los Pirinèus ne fan la pròva acarat a la volontat d'envasion d'Espanha al sud del reialme, las frontièras del reialme son devengudas naturalas e lo simbòl es estat emplegat dins lo meteis sens aprèp 1971, al moment del cambiament de la Fête de la Fédération en Fête Nationale, lo bonapartisme debutava, e se cervava un cap, n'a trapat mantunes ambe lo directòri e aquel trapèt Bonaparte, tot un sistèma de govèrn borgés de l'Estat.

D'aquesta frontièra naturala de l'identitat, segon lo jornal d'esquerra, Nicolas Sarkozy ne faguèt un enjòc major, e «forçèt l'esquerra de donar sul meteis terrenh», «tèrra longtemps oblidada» segon lo meteis jornal d'esquerra, e segurament internacionalista ?

Laurent Jaufrin dins lo seu editorial ne vei un fenomèn emergent, basta s'aviá pas jà dins las paginas seunas jà tractats lo subjècte pels autres Estats e dempuèi mai de 30 annadas !

Mas lo melhor es la tresena pagina, car manca dins aqueste article çò que es l'istoric de la paraula "nation", mas fauta pas un descriptiu de l'imaginari Libération a prepaus de la seuna geografia politica d'aquesta identitat nationala francesa : «Une nation en commun, pas forçément la même - A Lyon, à Paris ou dans le Nord, «Libération» a posé la même question : "Etre français, ça veut dire quoi ?"»

De passejada que n'i agut de famosa en filosofia, Montesquieu e Montaigne, mas son devenguts de libre de plan polit nom per la literatura expansionista francesa, aquí dins Libération es devenguda una mièg pagina.

Jà avètz remarcat que la nacion es aquí unica, e que lo concepte de ciutadanetat a desaparegut, es ben la seguida del cambiament ideologic aparegut tre 1791, ambe la Fête Nationale del 14 de julhet, de la federacion sem passat a la nacion, dels «pòbles de França» segon lo rei, que malgrat que siaguèsse pas etnològue sabiá al mens çò que èra França car l'aviá governada abans. Es una problèma redaccional o un problèma de cervèl parisenc, sabi pas donar una responsa ?

E «la nacion l'avem en comun», coma los Argerians abans que devenguèssen independents 1962, vesem aquí la nocion de frontières naturelles amoviblas, en foncion dels bessonhs del moment, de la «tendença». E s'oblida sempre la question lingüistica, coma per astrada, benlèu aquesta d'esquerra ?

Mas coma cada francés es unic, e que «Libération son d'esquerra», i a çaquelà forçadament diferéncias : «pas forçément la même», es benlèu aquí lo desvolopament de la pensada d'esquerra de Nicolas Sárközy de Nagy-Bócsa ?

Non, pas brica, es la constatacion d'una pichona passejada -modèrna : es pas ges question de passadisme, sem d'esquerra, pichona passejada, donc, dins lo país-Estat format al entorn de París, la pichona Iscla de França de la debuta dels capecians, e de la redaccion de Libération. Mas ont son estats per veire aquestas diferéncias tant d'esquerra ? A Lyon e dins lo nòrd (francofòne segurament).

Pas en Corsèga, en Euskadi, en Bretanha, en Elsàcia, en Savòia, e quitament pas dins los condominiums d'oltra-mar, Sint Maarten per exemple, encara mens dins lo país dels patoeses, Occitània es oblidada sempre e faita de mantunes patoeses o "lengas d'òc" [segon l'administracion francesa, los ministres e prefèctes e ... la redaccion de Libération], mas aquò n'en podem pas escriure una linha, seriá èstre de dreita !

Libération lo jornal comic francés, jornal de l'esquerra que sap pas coma es estat fargat l'exagòne continental parisenc, dit, a la debuta, Iscla-de-França, puèi França !

Cal rassegurar Libération, soi pas francés, e soi ciutadan democrata de França, dempuèi mai de tres generacions bòrd que ma familha, blanca de pèl [donc pas de problèma de visibilitat, per France 3 e Radio France], a segurament un moment donat collaborat al sistèma francés, mas a jamai emigrat endedins las frontières naturelles, mas sonque dedins los conceptes universals franceses d'Estat centralista, e mantunes an fait de resisténcia al poder dels lòctenents del rei o dels reis-emperadors, e puèi dels prefèctes de París o presidents-reis...

Je ne suis pas français, Monsieur Libération, .... e ne soi bravament content !!

diumenge, de juliol 15, 2007

Dreit e Constitucion vist pels franceses bonapartistas


Serà la frasa de reténer per un dimenge que sabem que i aurà encara une refòrma de la Constitution, una pensada per jorn d'estiu:

« je suis sorti de la légalité pour rentrer dans le Droit » Charles Louis Napoleon Bonaparte [Napoleon III, París, 1808 - Chislchurst, Anglatèrra, 1873].

Aprèp mantunes assaiges de presa del poder per la fòrça, mai que mai dempuèi l'Anglatèrra e la Suïssa, e mantunes libres sus la seuna vision politica per la França [Les Idées napoléoniennes, L'extension du paupérisme], es en ciutadan que se farà elegir deputat a l'Assemblée Constituante e aiçò dins mantunes departaments, dins l'estiu 1848. Ara, es aparegut pels eleits coma l'òme de la reconsilhacion entre los reialistas e los republicans, la tresena via. Lo seu sosten es tanben popular car la populacion i vei un descendent de l'ancian Napoleon Ier, a la seguida de las umiliacions de 1814-1815. Sostengut pel Parti de l'Ordre, Louis Napoleon es pron ben elegit president de la République, lo 10 de decembre de 1848, ambe mai de 6 milions de vòts. Çaquelà es sa vision de l'acte politic que imposarà lo 2 de decembre de 1851, data aniversari de sacrament de Napoleon e tanben de la batalha d'Austerlitz, serà un còp de fòrça contra l'Assemblèa ; lo còp d'Estat serà pel 21 e 22 de decembre ambe un plebicit grandament majoritari, que li baila lo poder autocratic de «prince-president» elegit per dètz annadas. Sul pic, las grandas opcions de govèrn, al lendeman de la promulgacion de la Constitucion del 14 de genièr de 1852, s'encamina per la mesa en condicion de l'opinion publica e la debuta, lo 2 de decembre de 1852, de la proclamacion de l'Empèri.

Aprèp aver près lo poder per un còp de fòrça, aqueste pichon nebot del pichon Buonaparte Napoleone, refusgiat politic còrse, devengut lo dictador Napoleon Ier, a decidit d'adaptar la constitucion de França al seu còp de fòrça, Napoleon III èra nascut.

Ara, lo cambiament constitucional francés del temps modèrne se dèu far ambe los 3/4 dels deputats e senadors, a las doás assemblèas francesas aplegadas a Versailles.

La novèla Constitution li faguèt la frasa que ai relevada : « soi sortit de la legalitat per dintrar dins lo Dreit » Charles Louis Napoleon Bonaparte.

dijous, de juliol 12, 2007

Per la revolucion d'Anaram

Anaram es lo ... Corrent Revolucionari Occitan. Lo movement politic gascon es Anaram au Pataç, o AAP, que de la nacion ne vòl far sa revolucion. Çò que vòl pas dire que lo messatge politic es pas de tenir compte dins un messatge politic diferent e benlèu mai aptzimador.

Ieu, pensi que de la revolucion, Occitània n'a pas mestièr, mas de las idèas de revolucionari benlèu que òc... alara practicarem l'utilitarisme de las idèas ! Pensam sul tèxte seguënt.

Dins Literatura e pòst-istòria, capítol del libre en fòto, George Steiner escriu en l'aunor de Georg Lukàcs
«Las utopias que florisson al còr de las revolucions an, de per la lora natura, un dessenh ideal e a vagar. Tota situacion revolucionària induís, per definicion, qu'auèi s'apròpria deman, que l'imaginacion asegtada pel futur s'acantona dins l'accessible. L'invencion se dèu plegar a la disciplina del possible.
I a dins lo marxisme tot un jòc de conjecturas e d'eventualitats que damóran abstractats, car se pláçan «de l'autre bòrd de l'istòria». Tre la debuta la question s'es pausada de l'estatut e dels ressòrts de la vida dins la societat sense classas del vertadièr comunisme. Mas, de faiçon logica e inevitabla, las responsas son damoradas la mai suberficialas e descaradas. Lo camin de percórrer es tròp penós, tròp empachiu de mantunas crisis e de capviraments potencials. L'òme, ambe sa vision fragmentada dels sense-relambis conflictes politics e economics que son amanats, comprend que lo vèrbe èstre se pòt conjugar al futur anterior. Aquesta conviccion, de Princip Hoffnung d'Ernest Bloch, determina la seuna faiçon d'anar ; mas aurà pas cap de temps, ni de las costumas de la pensada que caldriá per explicar l'avenidor. Podem pas formular l'ipotèsis presisas sus la condicion de l'èstre uman desalienat e rendut a el-mesme, abans de poder la tocar del dit, abans que l'orizon n'aguès de fugir. Nos traparem alara dins una situacion radicalament novèla que exigerà una re-adaptacion sancièra de nòstra consciéncia e de las metafòras linearas al entorn de que s'organiza nòstre sentit del temps.
Lo marxisme es pas la sola ideologia que se satisfasca d'una tòca finala mal definida. La magèra partida de las religions e mitologias centradas sus l'esperança fan parier, e es benlèu una de las feblessas de l'Islam [escrivut en 1967, publicat en França en 1969] que d'aver descrivut lo son paradís ambe tròp de detalh. La perfeccion èla-mesma deven insipida quand se fai tròp familhièra a l'esperit. Tal zo sabiá si ben Dante, lo raive s'enaira en una vision tant aguda e tant liminosa que s'espotísson los detalhs.
Se podrà çaquelà questionar sus la «pòst-istòria». Se pensam que nòstra manièra de «viure l'istòria» resulta en màger part de la pression dels conflictes politics e socials, tota teoria de la societat a venir se dèu de pensar las motivacions de l'òme dins la ciutat dels justes. Que substituar an'aquò d'essencial, de l'accion qu'es l'espèr frustrat ? Coma estimular e mantenir aqueste element dinamic que jutgam talament inseparadèir de nòstra personalitat ? Se se pensam al paradòxe freudian, se pòt imaginar una civilizacion sense malaise ? La perspectiva d'una economia fondada sul lèser forçat e generalizat agúlha la nòstra pensada dins aquesta via.
Quin espaci resèrvan a la literatura aquestes lendemans imprecises ? Basta que dramatiza l'ententa, l'acomodament, o que liura a una critica reala a la lum del possible, es condemnada a disparéisser ? O ben se justifica pas que las imperfeccions de devenir istoric ? Los òmes se prestaràn encara a l'imaginari quand la realitat emplenaràn totes los desirs d'accion e d'analisi ?
Al mitan dels transpòrts que márcan la fin de Literatura e Revolucion, Troski assegura que l'art sobreviu a la victòria, que «lo poèta de l'edat que se desperta bastirà un novèl sistèma sus las aspiracions passadas de l'umanitat». Profeitiza «la caiguda de la paret que separa l'art de la natura». Aquò son aquí, per necessitat, formulas jornalisticas, car las vizadas de Trotski èran ambigüas : voliá provar qu'un art del proletariat seriá inconvenable un còp las massas liberadas, gràcia al comunisme, a lor mentalitat de classa e de loras palissas psiquologicas. D'un autre latz, s'esforçava d'acaparar l'atencion generala en favor de las tascas socialas e didacticas las mai urgentas, la panant per èla-mesma a l'empresa de la raivariá.
Ernst Fischer pòt pas supausar un momenton la pensada que l'art se deguèsse, o quitament se posquèsse, despertar un jorn despassat o superflux e, dins la tradicion revolucionària, Pisarev es mai o mens lo sol pensaire per laudar aqueste niïlisme puritan. L'art se perpetuarà al dintre d'una societat sense classa car damora, per l'òme, lo mejan suprème de s'identificar a la natura a als autres òmes. Aqueste argument es mai solid que se ne pensa, de fait. Que s'imagina resolguts las diferentas esquemas d'alienacion, la confrontacion dicha mai naut seriá encara desiradoira ? Comptam sempre al nombre dels procèssus essencials ? Fischer defend ben naut la perenitat de Göthe, Stendhal, Pouchki, e Mozart - «Mozart, Mozart encara e sempre». Mas assitiriam çaquelà a un novèl espandiment, o la creacion se mantendiriá sonque tala una disciplina del passat, colleccion de tresaurs dins un musèu de sentiment ?
Aquí son ailà mantunas questions ambecas. E me limitarai de presentar aiçí un briu apercebut dels elements actuals que daissan dire aqueste autre monde.»
[pagina 239 a 241 del libre Langatge e Silenci d'en George Steiner] [ l'autor europèu e que viu a Nòva York al moment, contunha ambe la seuna vision de la literatura, que ne farem un autra paragrafe lo còp venent.]

Ieu, dirai sempre que l'occitanisme a fautat de traduccion de document d'aqueste escantilh, es encara temps d'o far, car la lenga se practicarà melhor aital.

dimarts, de juliol 10, 2007


Lo Contra-modèl francés se pòt alara temperar.

Aquí, en Occitània, se parla fòrça de la signatura del prefècte de Pau en favor d'una circulara per la signaletica bilingüa en Euskadi del nòrd.

La situacion : lo departament que ne fa la gestion lo prefècte signador, es los Pyrénées-Atlantiques, departament bonapartista fait de doás lengas, basco e bearnés (occitan de Bearn), e de la lenga republicana colonialista.

Un prefècte co-signa una letra ambe lo president d'un institut, president d'un institut public per la promocion del basco, president elegit del Conselh General de Pyrénées-Atlantiques, elegit per la partida bearnesa. La letra es en doás lengas, basco e francés.

Aquò pròva al mens que ambe las leis actualas, los elegits de França, donc pertot en Occitània, pòdon emplegar la lenga occitana se es presentada cotria ambe lo francés ; es de dire la situacion del bilingüisme [gascon - latin] del Ducat d'Aquitània abans l'arribada dels franceses, en 1453 [edicte del rei "eficaç" es de 1470, eficaç per eliminar latin e gascon - occitan del Ducat].

Aquesta letra es en doás lengas, causa que, per l'Estat francés e las seunas administracions bonapartistas, fa bolegar totes los que defendon una lenga en França, Elsàcia, Bretanha, Reünion, etc... Del jamai vist !!

Lo contra-modèl francés seriá donc un modèl parisenc que, se los elegits locals zo vòlon, acceptariá las lengas e la diversitat, simplament cal vóler las practicar. Vesètz que ...

Mas coma indicat, lo departament es bilingüe, basco (la situacion de la letra es calara) e bearnés (occitan de Bearn), mas aquí pel Bearnés, per la Bearnesa, res de res, los elegits utilízan las leis parisencas per dire que vòlon far res, e fan res ; aquesta letra es una pròva, D'IPOCRISIAS LOCALAS E BEARNESAS !! (costat elegits e costat militants que an jà vist una letra d'aqueste escantilh tanben ; car per Bearn lo sosten es similar del costat Conselh Generau de Pyrénées-Atlantiques)

Son los meteisses occitans, los elegits locals, que refúsan l'occitan, e donc pas l'Estat ; alara, la question es clara : perqué ? Per nacionalisme francés ? Son occitans o occitanas e actors de la destruccion de l'identitat occitana e de sa lenga, que ne son normalament gestionaris ?

O dins la situtacion basca, aquesta letra seriá alara una faiçon de dire als elegits que an recebut lo corrièr, que la creacion del departament basco -que son totes per- es pus necessari dins la mesura que lo basco es tanben près en compte en Bearn, pel quite prefècte... De la complicacion bearnesa, benlèu que ne pòdon concludir una causa, los occitans son pron pervèrs en matièra politica, pron pervèrs per destrusir la lora lenga (la lenga e l'identitat collectiva e personala, çò que es del nivèl de la psiquanalisi ) e ajudar d'autres de la reviscolar (çò que es una bona causa).