Origina de las lengas, portugués, francés e occitan

Quora lo "jornal nacional" es pas per Occitània (ligam qu'a servit d'aliqueta al bilhet d'anuèch) .... aquò sul pic recòrda que la normalizacion de la lenga portuguesa l'aportat politicament Jaume Ier de Portugal sul modèl de la lenga de l'Aquitània, lenga dita dels Trobadors (pels poètas de l'universitat francesa en Occitània), l'occitan èra jà modèrne entre 950/1050, primièra lenga pòstlatina normalizada. Ou en était le français ? Quina pietadosa vision francesa dins un programa de fRance CULture.

Aquò recòrda que una lenga es una volontat politica, aquela dels Duc-Rei d'Aquitània, e que la mormalizacion es estada demandada a la grada sorga de sapiença d'aquel temps (abans 950) l'abadiá de Lemòtges.

Los Trobadors ne faguèron una difusion practica, la decision del Duc-Rei ne faguèt una difusion politica per rason d'una organizacion escrita del país, dedins l'emplec de doás lengas, lo latin (plan conegut per sos escrits dins lo dreit de Roma) e la lenga vulgara qu'a transformat lo latin e qu'en Aquitània, lèu serà sonat Lemosin o Gascon per donar l'ensemble de la lenga pòstlatina creada per un pòble entre Alps e Pirenèus.

Lo dreit escrit èra en lenga latina en Aquitània, e en lenga lemosina o gascona (occitan es lo nom generat per una volontat de non pas valorizar sonque un dialecte de l'ensemble) ; "lenga d'Òc" es per far de poësia... a son utilitat per las letras occitanas.

Mas gràcia al rei de Portugal, e la normalizacion copiada, un occitan aurà pauc de mal de legir lo portugés de Brasil, e d'endacòm mai. La dubertura lingüistica a un camin clar aquí ; un camin que fòrças « intellectuels » franceses an de mal d'entendre, car coma l'indica Claude Duneton dins « Parler Croquant » la normalizacion del francés (passar de Rohan o Orlhenx a Rouen o Orléans) enbarra la lenga dels Francs dins quicòm pro elonhat de la protolenga franca que se vòl lo protofrancés, coma l'indica un programa de fRance CULture ièr ; es pietadós de pensar que la sapiença francesa es talament mediòcra.

Dins la serada un cercaire de Gasconha me mandava la manièra que lo dreit ducal d'Aquitània èra aplicat dinca la centralizacion de la fabricacion de la lei en fRança, dinca 1792. Serà l'objecte de bilhets dins lo mes qu'arriba : ne soi condamnat mas serà amb plaser, grand plaser de demostrar que lo Parlament d'Aquitània fabricava un dreit plan abans lo Parlament de Londres, o de Barcelona.

Occitània, e Aquitània tot parier, serà la sorga del dreit practic modèrne aquel que lo poder dictatorial francés nos nega a la conquèsta de 1453 per Aquitània. Un dreit escrit que meritava votacion per aver acceptacion de las populacions e que los jurats n'èran la clau dins totas las comunas del Ducat d'Aquitània dempuèi quasiment 950 !  

E efectivament la lenga d'Aquitània, de sorga clara e latina, n'èra la clau, plan abans l'idèa d'etnisme que poirrís la vida politica al XXIen sègle. Aquitània èra un país de dreit escrit dins doás lengas, doás lengas, tot levat lo modèl dels dictators-reis francs a París.

E d'unes pensa qu'aquel article es istoric, mas lo bilhet en seguida es utila per desmostrar lo contrari, es pro plan d'actualitat. 

Remplaçar espanhòl per francés dins lo ligam que podètz legir sul pic.

 Lo plurilingüisme es lo modèl d'Aquitània, destrusit per fRança (1453/70 e al delai dincanuèch), tanplan coma lo modèl catalan l'Espanha o vòl destrusir, l'afar de l'atemptat de Barcelona o pròva (bilhet precedent).

Calandreta en Valèia d'Òlt, enfin !

Tres jorns en Agenés, aprèp un article dedins La Dépêche du Midi, e jà se ne parla dins la comuna de Pena d'Agenés ! Lo títol de la DDM me semblava pauc clar, ara ai comprès, un vesin es passat a l'ostal de familha e la causa ameritèt comentaris, parladissa ciutadana. L'informacion tanben se passeja aital, e sembla que se parla pas pro de l'occitan dins la ciutadanetat, mentre que las guerras jacobinas se fan entre lo cantaire Cali (adfidat a la retorica de l'embarrament universalista francés) contra la dubertura occitana del grope Nadau, dedins una fèsta occitana devenguda comunala, aquela de la comuna de Rodés ; a Rodés se dona que la comuna, los elegits e son administracion, vòl donar leiçon republicana de dubertura al monde als « païsans » que se díson occitanista.

Ben justament, lo comuna de Pena d'Agenés s'engatja mai fòrt e ambe mens de bruch... mens de moneda tot parier.

Soi assabentat per un vesin que lo cònsol de Pena d'Agenés a fait un bon afar, a trobat un locatari per l'escòla de Sant Martin de Calha (escòla barrada e sense usança, dins un mitan rural que se despòbla), « l'escòla occitana [ ....] amb un projecte que li paga lo departament un emplegat».... se ne parla ; mas la precision es pas a l'arribada, a la basa de la conservacion ; mas se ne parla.

Car es plan Calandreta que s'installa a 4 km de l'ostal de familha.

L'escòla bilingüa (occitan / francés) es plena, e a 4 km tanben ; mai d'un centenars d'inscripcions cada annada.

L'escòla dita occitana, Calandreta novèla es donada coma aquela de « Vilanuèva d'Òlt » comuna d'esquèrra, 9km, que refusa Calandreta sus la comuna, per li trobar pas un bastiment, e çaquelà i a una crisi del bastiment a Vilanuèva d'Òlt (o fau escriure, sus 10 ostals, 1 es a vendre).

Donc per clavar, aprèp ma candidatura vièlha, primièra dins lo canton e del departament (Unitat d'Òc - Entau País), lo canton de Pena d'Aganés aurà una escòla bilingüa (plena) [fau felicitar dòna Gisèle Graf que se felicitèt del projecte primièr, ara defuntada, e que èra pas tanpauc sa cultura ni sa lenga (!)], una calandreta que debuta en 2017 (enfin!), e un cicle pel collègi (gràcia a una militanta del POC, ara defuntada). Cada còp o devèm a la decision politica, del terrenh, e plan segur, fòrtas prepausicions ciutadanas ; mon implicacion es pichonèla (una candidatura a 4 % dins la comuna dins las annadas 1990 (!), donc o fau dire, son estats ètz jorns de vacanças per far campanha en bicicleta, sense cap pollucion, e candidatura isolada sense sosten dels occitanistas de l'Agenés).

Lo cambiament de generacion es tanben una fòrt bona causa per l'occitan, la vergonha s'en va.

Aqueste maitin soi content, la densitat de l'ensenhament de l'occitan dins lo vilatge del poèta carcinòl en Pau Froment a aumentat al XXIen sègle, la densitat comença d'èstre al nivèl que fau per recuperar la lenga, la densitat es mai granda qu'a Tolosa, Bordèu o quitament Peirigüers o Agen, Marmanda o Cáurs, Tonens o Lemòtges, Baiona o Montalban.

Ara fau una signaletica clara, e normala.

 Lo primtemps de Pena d'Agenés es estat un moment de grand òbra per l'occitan e Calandreta, setembre serà una dubertura novèla. FELICITACIONS.

Pauc a pauc a Pena d'Agenés, la ciutadanetat saurà l'importança de l'installacion de « l'escòla occitana » e diràn lèu Calandreta !

Pauc a pauc l'escòla ciutadana occitana, Calandreta, viurà una longa vida en companhiá de l'ensenhament d'Estat al Pòrt de Pena.

Pena d'Agenés serà per fin una granda ciutat per l'occitan, pas sonque poètas suls emponts.

Roger Gaston, la clau, obrièr dels ATP Marmanda

Lo movement occitan es pastat e bastit dempuèi las annadas 1960 per personatge important de tot escantilh, Roger Gaston es d'aqueles personatges que faguèron un occitanisme associatiu a desfaut d'aver una politica lingüistica fòrta ; aquela politica es encara esperada pel sègle XXIen !

Donc es ambe un grand plaser que vos doni aquí, gràcia a Joan Pau Cap de Coma lo tecnician-militant, una entrevista d'el, Roger Gaston, al moment de l'inauguracion de « L'Ostau » de Marmanda ; n'avèm jà parlat.

Sortit d'una familha de Samatan en Gasconha al sud de Tolosa, es devengut regent aprèp la marina francesa, a Samasan en Gasconha del nòrd prèp de Marmanda ; es ailà al despart de l'escòla que bastirà una associacion los ATP de Marmanda qu'es la reala clau de promocion de la dança, musica e lenga occitana dins lo parçan.  En abséncia de politica culturala e lingüistica de las autoritats francesa dempuèi l'espelida d'una necessitat politica en Occitània dins las annadas 1950, Roger Gaston es una d'aqueles capolièrs, clau de l'occitanisme del sègle XXen, non pas en teoria, mas sul terrenh.

Es evident que lo trabalh que el a volgut, es devengut possible per una decision collectiva, collectiu que debuta dins la familha Gaston ; a l'inauguracion la seuna femna es estada sempre presa en exemple per la volontat qu'a agut coma son òme, per bastir lo reviscòl d'una civilizacion rurala e populara que lo meanstream parisenc voliá destrusir. aquel meanstream que lo sistèma amaga darrièr los eslògan Liberté, Égalité, Fraternité que fan la destrussion d'Occitània, e que son escrit a cada fronton d'escòla d'Estat. E çaquelà dedins aquel tipe de bastiment republican Roger Gaston (e son collectiu) aurà bastit una salvacion d'una civilizacion occitana en OGasconha ; avèm la paradòxa occitana.

L'entrevista es bastida corteta, mas dona una idèa de trabalh per un cercaire sul tèma : personalitat de las annadas 70 qu'an bastit l'occitanisme de la fin del sègle XXen, contra totes los vents assimilators franceses e dedins lo sistèma imposat per una autoritat politica francesa. 

Los Atalhièrs de la Tradicion Populara son aital una clau que desliura una populacion qu'an comprès lo problèma de la pèrda de sapiença collectiva e planetària que fasiá l'assimilacionisme francés. Es donc un collectiu, aquí tanben, ambe un capolièr de granda fòrça e una familha, qu'a poscut afrontar la destruccion francesa en Occitània.

L'entrevista es donc un pauc aquela paraula collectiva, es adonc de las listas de las entrevistas que son necitas sus aquel blòg, non pas per nostalgia, mas per ensenhar un futur que cap diplòma, ni sistèma politic, assegura la transmission.

Roger Gaston prepara un libre de sa vida, en doás lengas ; serà un libre essencial, per sa vida mas per entendre lo camin de mantunes occitanistas de las annadas 1970/80/90 en Occitània.