Lo Gavòt amerita d’èstre melhor coneissut

Acabi de recbre un libre fòrt interessant, publicat a Tolosa per l’associacion editriça de la revista lo Gai Saber, es un roman istoric qu’assaja de nos dubrir a la coneissença del Gavòt, son expression lingüistica, e son expression politica ambe la ciutat de Marselha del sègle XVI, la díson independentista e revolucionària.

Vertat l’aviam poscut legir dins un bèl libre istoric d’en Aléssi Dell’Umbria «Histoire universelle de Marseille» (Agone n’es l’editor), lo títol me sembla un pauc fòrt, mas es plan una granda istòria de Marselha (ieu de l’universal, o soi es estat del meu país e se lo meu país sap arcuelhir, es autanplan melhor, mas so farai pas mai universal que çò qu’es en realitat) ; lo libre d’en Alèssi Dell’umbria es un trabalh bèl ; lo libre de Barsòti n’es lo complement ; del tot, los de l’oèst del Ròse an mestièr de saber melhor sobre l’autre parçan de l’Èst d’Occitània (lo mai poplat d’Occitània e cargat d’Istòria polida per la dignitat occitana), es vertat. Se trapa qu’ai debutat l’apreneson de l’occitan ambe Claudi Barsòti dins los programas longasses al moment de Radio Provence, èra la debuta de la liberacion de las ondas FM 1983. D’aquel temps totes ailà se votava pas brica FN !

I soi estat sensibilizat dempuèi Borg-lès-Valença, en debutar l’escota de Martí e legissent lo pichon libre de Jacme Servat sobre las revolucions occitanas d’abans 1789 en Occitània. Jà aviái quasiment tot en cap per melhor saber sobre Occitània. Mas ai pas trapat çò que m’es estat dich recentament sobre lo gavòt, aquò zo devi a una melhora coneissença e unes grands encontres de Niça, una granda ciutat per Occitània tanben, tròp sovent oblidada pels militants occitanistas de l’Oèst, e sobretot pauc respectada.

Lo document que m’a imposat aqueste bilhet es aquel libre de Claudi Barsòti, e sobretot la prefaci :

Punt 1 – Enric lo quatren, coma uèi sabèm que d’Enric n’i aguèt fòrça en Euròpa, e que la precision es alara necita, me sembla que cal qualificar melhor la causa ; Enric II de Bearn, es tanben Enric III de Navarra, e Henry IV de France. Efectivament es traïdor a las tèrras legala occitana de Navarra, o de Bearn, coma l’aplec de 1792 que se disiá Parlament de Navarra e que votèt los plens poders legals a l’Assemblée Nationale, en setembre coma per Avinhon dins lo Comtat Venaissin. Enric II de Bearn e Enric III de Navarra èra protestant, per aver un reialme mai bèl se faguèt catolic ; pensatz que las causas an cambiat al nivèl politic quora votam pels nòstres representants republicans ? Es al mens lo traïdor de sa maire Joana d’Albret, reina de Navarra, e dels representants legals del Parlament de Navarra. Se cal recordar que se l’expression de Roy de France et de Navarre, es plan una causa legala, e que deuriá pas far rire los occitans de uèi. Aquel Roy de France et de Navarre èra evidentament pas lo rei del reialme francés.

Punt 2 Lo concepte de Reialme francés es puslèu anti-istoric o de la manipulacion pòst-revolucionària. Lo rei dels Francs èra al cap del reialme de París, zòna donada per descendéncia blava (jamai cap Parlament), e la nocion de subjectes del rei èra aquela vigenta abans la revolucion, èra sobmetut al monarc coma la glèisa catolic zo considerava, per qualificar aquel reialme de fille ainée de l’Église. 1789, Sèm devenguts ‘francés’ en devenent per fòrça membre d’una ciutadanetat que nos faguèron nacionalitat, Ernest Renan e Mauruci Barrès, dos grands manipuladors ; sèm/siam franceses per la fòrça del sistèma juridic parisenc e dels vòts de d’unes borgeses qu’an pas vist lo dangièr venir.

Punt 3 Se parla d’un tèxte literari d’en Claudi Barsòti fasent referéncia al sègle XVIen. Al sègle XVIen lo concepte de Reialme d’Espanha èra pas encara imposat pel bonapartisme francés, abans l’arribada dels Franceses los Bascos vivián en patz ambe Madrid. Èra segur lo Reialme de Castilha e d’Aragon, un reialme ambe lo sistèma francés de govèrn e un reialme ambe un Parlament pron bolegadís a Barcelona, e que finançava (encara) la corona d’Aragon, coma pel Ducat d’Aquitània o lo reialme de Navarra. Avèm aquí tres modèls de foncionament semblant ; s’en cal benlèu recordar.

Punt 4 Lo mot Traitesa m’escapa, sona mal a las meunas aurelhas ; sabi pas perqué ; alara soi estat cercat de quin biais mai dolç podèm qualificar los actes del traïdor Henry IV de France … Lo diccionari lengadocian parla tot simplament de traïson ; aquel sona plan per Enric IV de França. E per Marselha ? Bè, non francament sona pas. Marselha es per me, sancierament dins la defensa dels dreits occitans e O CAL REVENDICAR PARIER AL CARLES DE CASAUS, lo bearnés a Marselha.

Punt 5 La nocion de sosdialecte provençal es pel gavòt. Es perqué son de la montanha (mai que tot Alps) que la literatura urbana de Tolosa oblida la dignitat pel Gavòt ? Lo gavòt pausa la question de l'ensems occitan, non pas en teoria, mas en practica en s’enteressar encara als locutors naturals, nos podèm pausar la question de sa plaça, vist que :

• plan sovent s'i mescla istòria (Estats diferents, França, PACA, Estat de Savòia e Piemont, Région Ròse-Alps, Regione Piemonte, Républica dals escartons, Contea de Niça, vila liura de Mentan de Rocabruna,,,,) istòria generala e de causas de l'istòria locala ambé de realitat d'encuèi (administracion, decentralizacion, departamentalizacion regropament de comunas), e amai s'i mescla la geografia e sobretot la lingüistica (question de la lenga, cal saber se Occitània es una question de lenga, aquò dèu fonciona tanben pels dialectes ; vòl dire devèm una vision non pas istòria mas lingüistica de l'espaci – alara serià coma dire que lo Peirgòrd dins la region Aquitània, coma estent d'Aquitània seriá un sotaparlar del gascon).

• Las errors d'interpretacion lingüistica l'istòria prepausada es una istòria al mòde francés, que vos disi qu’o cal desfugir ; dins lo nòrd Occitània fauta de la seuna pròpria istòria, ambe una vision pròpria a las populacion e non pas en relais de París ; donc aquí tanben fautam un Alèssi Dall’Umbria per escriure las istòrias de Lemosin, Auvernha, Dalfinat e totes los espacis politics que son estats vius a lÈst de Ròse dins l’ancian dich Sant-Empèri Germanic.,

Donc cal tornar plaçat las pendulas occitanistas de l’Oèst a l’ora, lo provençal es de lengadocian de l'Èst... lo gavòt es un dialecte en se, benlèu un dialecte que pròva de çò que volèm per l’occitan, una dignitat coërenta al nivèl lingüistic ; e lo nom de Provençal es pas integrador del gavòt coma ai poscut o veire sobre una mapa politica de l’Ostal d’Occitània a Tolosa.

Gaitèm una mapa e comprendrèm que lo provençal que se fòrma entre Lunèu e Draguinhan, del Sud d’Iranja dinca Tolon, es quasiment un parlar de la mar e dal val de Ròse, alara la pichona partida de l’espaci occitan aquel la podèm veire aquí :

Donc es important d’aver del nòstre país pron de sapiença per aver la dignitat sancièra, per viure non pas sonque sobre la lenga, mas tanben sobre unas piadas que podrián èstre nacionalas, o al mens ameritar un dreit pròpri ; es complicat d’aver aiçò perqué avèm gaire d’estudis serioses sul tèma politic e istoric. Pauc a pauc lo lingüistic es mai en mai grand al fial de las creacions de las Escòlas Occitanas, e benlèu de las Acadèmias Occitanas.

Mas o cal plan dire lo Congrès Permanent de la lenga occitana li fauta resorga politica per èstre mai dubert sobre la partida la mai poplada d’Occitània, aquela partida que París sona PACA e qu’a religat al TGV per li èstre melhor assimilada. Ai plan gaitat lo trombinoscòp (non atribuat) de l’APERLOC (ambe un site complicat de trobar) e me sembla aver vist sonque caps ligats a las subvencions que van recebre, ambe una excepcion, Domergue Sumien. Es puslèu interessant de veire que, abans de recebre subvencions, e donc de poder èstre pagat per trabalhar, an jà causit las competéncias lingüisticas, dins un mòde que me sembla fosc, mai o mens.

Pel libre de Claudi Barsòti cal èstre abonat a la revista del Gai Saber, un privilègi ; cal èstre privilegiat, donc, sabi pas se lo libre se podrà crompar en linha o si las librariás l’auràn en man per zo far melhor conéisser ; es grandament pietat perqué es de granda literatura, Claudi Barsòti es al nivèl que cal per recebre mantunas felicitacions, amerita un viatge dins la lenga del país sonat la Gavotina.